3. Maatschappelijke ondersteuning

De Wmo 2015 heeft ons de opdracht gegeven om mensen te ondersteunen in zelfredzaamheid en participatie. Het is de bedoeling dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig functioneren en thuis kunnen blijven wonen. Het programma Maatschappelijke ondersteuning is in deze begroting echter breder dan de Wmo zelf. Zo vallen algemene voorzieningen jeugd en de Wet inburgering ook onder het programma. Het programma is erop gericht de participatie van inwoners te bevorderen. Dit doel blijft hetzelfde, of het nu gaat om jeugdigen, kwetsbare ouderen of statushouders.

Op het terrein van maatschappelijke ondersteuning is een aantal trends en ontwikkelingen het vermelden waard.

Vergrijzing
Allereerst zien we dat de vergrijzing een steeds groter effect heeft op het beroep op maatschappelijke ondersteuning. Cijfers laten namelijk zien dat de komende jaren het aandeel 65-plussers binnen gemeente Beuningen toeneemt. Dat leidt naar verwachting tot een gestage toename in de ondersteuningsbehoefte van inwoners. Zo is bijvoorbeeld de verwachting dat het aantal inwoners met dementie zal toenemen, waarbij de meest voorkomende vorm de ziekte van Alzheimer is.

Woningmarkt
Ten tweede raakt de situatie op de woningmarkt direct aan het programma maatschappelijke ondersteuning. Inwoners blijven namelijk langer thuis wonen. Enerzijds is dat een gevolg van bewust (landelijk) beleid, maar de actuele situatie op de woningmarkt, namelijk een beperkte doorstroom, draagt eveneens bij aan deze trend. Inwoners blijven namelijk vanwege de situatie op de woningmarkt langer in de bestaande woning, terwijl beperkingen soms om een andere woning vragen. Als deze echter niet voorhanden is, betekent dit dat  aanpassingen gedaan moeten worden aan de huidige woning en dat heeft zijn weerslag op de kostenontwikkeling binnen het sociaal domein.  

Met het oog op de situatie in de woningmarkt heeft het Rijk het programma ‘Een thuis voor iedereen’ opgesteld. Één van de prioriteiten van dit kabinet is te zorgen voor een woning voor iedereen. Voor veel mensen, zoals starters en mensen met een middeninkomen, is het moeilijk passende huisvesting te vinden. Sommige mensen hebben nog minder kansen, omdat ze zich in een kwetsbare situatie bevinden. Zij moeten hun leven (opnieuw) opbouwen en hebben vaak naast een sociale huurwoning extra zorg of begeleiding nodig. Het gaat om mensen die dak- en thuisloos zijn, die uitstromen uit een intramurale (zorg)instelling of detentie, statushouders en mensen met sociale of medische urgentie. Om de ambitie van voldoende huisvesting te verwezenlijken, is het streven om 900.000 woningen realiseren tot en met 2030 waarvan twee derde betaalbaar. We verwijzen voor verdere inhoudelijke uitwerking van dit onderwerp naar programma 5 Omgeving.

Vluchtelingen
Oorlogen en grote mondiale problemen leiden ertoe dat het aantal vluchtelingen dat naar Europa, Nederland en de gemeente komt sterk toeneemt. Dit betekent dat de vraag naar specifieke woningen (grote woningen, flexibele behuizing), ondersteuning en begeleiding, inburgeringsvoorzieningen en onderwijs groter wordt. De druk vanuit het rijk om deze mensen veel sneller te huisvesten dan tot nu toe zal de komende jaren waarschijnlijk groot blijven en mogelijk toenemen.

Toenemende gemeentelijke verantwoordelijkheid
Een andere trend is dat we als gemeente een grotere verantwoordelijkheid krijgen om inwoners mee te laten doen aan de samenleving. Die toenemende verantwoordelijkheid is bijvoorbeeld zichtbaar in de doordecentralisatie Beschermd Wonen. Die is weliswaar uitgesteld tot 1 januari 2024, evenals die van het verdeelmodel en het woonplaatsbeginsel, maar dat neemt niet weg dat we als gemeente in 2023 onverminderd door moeten gaan met de voorbereiding op deze decentralisatie. Het uitstel betekent dat de financiële middelen voor beschermd wonen in 2023 rechtstreeks naar de centrumgemeente Nijmegen gaan. De regionale samenwerking  wordt voortgezet om het beschermd wonen GGZ en de maatschappelijke opvang te transformeren. Kern van de verandering is ambulantisering: de ondersteuning meer lokaal in dorpen en wijken en bij de  mensen thuis organiseren.

Om hier concreter invulling aan te kunnen geven zijn we dit jaar gestart met een project in de wijken Aalsterveld en Olden Tempel onder begeleiding van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen en een ervaringsdeskundige. Samen met maatschappelijke partners zoals Woonwaarts, Pro Persona, Stichting Perspectief, Stichting MEE worden kwalitatieve en kwantitatieve gegevens verzameld. De kwalitatieve gegevens komen uit landelijke en lokale data die inzicht geven over de opbouw van de wijken. Uit deze data komt onder andere naar voren dat er in deze wijken relatief veel sociale eenzaamheid voorkomt onder de leeftijdscategorie van 18 en 45 jaar. Kwalitatieve gegevens worden verzameld via interviews met inwoners over hoe zij het wonen in deze wijken beleven. Deze gegevens worden geanalyseerd om inzicht te krijgen in de interactie van het individu en zijn context in het dagelijkse leven. Wat zijn de persoonlijke mogelijkheden, wat zijn de omgevingsmogelijkheden? Het doel van dit project is om handvatten te krijgen om de onderlinge verbondenheid in kernen en wijken te bevorderen.

Doorontwikkeling van preventieve en algemene voorzieningen
We gaan in Beuningen uit van de eigen kracht van onze inwoners. We stellen de eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden centraal. We sluiten onze ogen echter niet voor het feit dat niet alle inwoners het op eigen kracht in onze samenleving kunnen redden. Daarom zoeken we een gebalanceerd aanbod aan preventieve, algemene en individuele voorzieningen zodat we inwoners de ondersteuning kunnen bieden die ze nodig hebben.
De afgelopen jaren hebben we steeds ingezet op preventie door in samenwerking met diverse partners projecten te starten die gericht waren op zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. Dit blijven we doen, maar we zullen in 2023 scherper beoordelen in hoeverre preventieve projecten bijdragen aan het realiseren van de strategische doelen die we binnen het programma maatschappelijke ondersteuning geformuleerd hebben.

In dit kader noemen we ook het idee van een zorgcoöperatie. We onderzoeken in hoeverre een zorgcoöperatie bij kan dragen aan de eigen kracht van inwoners en aan een optimale sociale infrastructuur in onze gemeente.  

Welzijn
Huisartsen signaleren dat er regelmatig patiënten in de praktijk aankloppen met klachten die breder zijn dan enkel een medische achtergrond. Klachten als vermoeidheid, pijn in de nek, maar ook stress, angst en somberheid hebben lang niet altijd een medische oorzaak. Vaak spelen onderliggende sociaal maatschappelijke problemen een rol, zoals overlijden van een partner, verlies van werk, eenzaamheid etc. Deze vraagstukken hebben vaak betrekking op het welbevinden van de patiënt en vragen om een verbinding tussen eerstelijns zorgverleners en welzijn.

Stijging van kosten
Tot slot zien we op het terrein van de maatschappelijke ondersteuning een toenemende druk op de uitgaven. De hierboven genoemde ontwikkelingen dragen daartoe bij, maar het doet de werkelijkheid geweld aan wanneer de gedachte zou postvatten dat dit de enige factoren zijn. Andere omstandigheden, zoals het nog steeds geldende abonnementstarief, cao-wijzigingen of een hoge inflatie dragen ook bij aan een verdere spanning op de budgetten.

Met het oog op deze ontwikkelingen formuleren we de volgende ambities voor het programma maatschappelijke ondersteuning:
1. We beschikken over een ondersteuningsaanbod dat beter aansluit op de actuele ontwikkelingen in Beuningen;
2. We voeren als gemeente meer regie op de ondersteuning zoals die aan Beuningse inwoners geboden wordt;
3. We blijven doen wat nodig is, maar de uitgaven voor het programma maatschappelijke ondersteuning nemen hooguit trendmatig toe.